مقدمه
معرفی
سوختگي يكي از دردناكترين و ناراحت كننده ترين آسيبهايي است كه آدمي ممكن است در طي زندگي خود تجربه كند. موارد كوچك آن كه اكثرا هم در ناحيه هاي در معرض ديد بدن مانند دستها و صورت قرار دارند، از نظر بدشكلي هايي كه ايجاد مي كنند، براي بيماران نگران كننده هستند و موارد وسيع آن مي توانند با خطرات جاني و اختلال عملكرد عضو و معلوليت دايمي همراه باشند.
متاسفانه سوختگي در كشورهاي در حال توسعه بسيار شايعتر است، بطوري كه ميزان بروز سوختگي در آسياي جنوب شرقي 14 برابر بيشتر از امريكاي شمالي است. خاورميانه و از جمله كشور ما نيز از جمله مناطقي است كه سوختگي در آن بسيار شايع است. برآورد مي شود در ايران سالانه حدود 250 تا 300 هزار نفر دچار سوختگي مي شوند و حدود 2000 نفر در اثر سوختگي جان خود را از دست مي دهند. عواقب دراز مدت سوختگي از اين هم دردناكتر است. سالانه چندين هزار نفر در اثر سوختگي دچار معلوليت مي شوند و سوختگي در چشم بر هم زدني مي تواند چهره اي زيبا و مهربان را به چهره اي نازيبا تبديل كند.
مهم آن است كه بپذيريم سوختگي هم قابل پيشگيري و هم قابل درمان است. بسياري از موارد سوختگي صرفا به دليل اشتباهات كوچك اتفاق مي افتند كه براحتي قابل پيشگيري هستند. ما در مطلب جداگانه اي به راههاي پيشگيري از سوختگي خواهيم پرداخت. اما در مورد درمان سوختگي بايد به 4 متغير مهم توجه كرد. اين 4 متغير عبارتند از:
1-وسعت سوختگي
2- عمق سوختگي
3- مكانيسم سوختگي
4- شرايط زمينه اي خود بيمار
1- وسعت سوختگي
وسعت سوختگي را بر اساس درصدي از سطح بدن كه درگير است، محاسبه مي كنند. يك روش سر انگشتي براي محاسبه وسعت سوختگي استفاده از قانون ” نه گان” (Rule of Nines) است. در اين روش هر اندام فوقاني 9 درصد، سر و گردن 9 درصد، قدام و خلف تنه هر كدام 18 درصد، هر اندام تحتاني 18 درصد و ناحيه پرينه 1 درصد سطح بدن را تشكيل مي دهند. بايد دانست كه قانون نه گان در كودكان به اين صورت نيست و مقداري تفاوت دارد.
روشهاي ديگري نيز براي محاسبه وسعت سوختگي وجود دارد؛ از قبيل قانون كف دست، چارت لاند اند برودر (Lund and Browder Chart) و نرم افزارهاي ويژه محاسبه وسعت سوختگي كه ما در مطب جداگانه اي به آن خواهيم پرداخت.
2- عمق سوختگي
عمق سوختگي را بطور قرار دادي بر حسب درجه تعيين مي كنند و سوختگيها را از درجه يك تا چهار تقسيم بندي مي نمايند. البته سوختگي درجه دو خود به نوع دو سطحي و دو عمقي تقسيم مي شود. تقسيم بنديهاي ديگري از قبيل تقسيم بندي شش درجه اي هم وجود دارد كه چون كاربرد آن متداول نيست، ما به آن تقسيم بندي نمي پردازيم. موضوع تشخيص عمق سوختگي را در مبحث جداگانه اي خواهيم آورد.
3- مکانیسم سوختگی
سوختگیها را به سه دسته عمده تقسیم می کنند که عبارتند از
الف) سوختگی حرارتی: مانند سوختگی با چای داغ، سوختگی با شعله آتش، اگزوز موتور سیکلت و غیره
ب) سوختگی شیمیایی: شامل اسیدها، بازها (قلیاها) و مواد متفرقه
ج) سوختگی الکتریکی: شامل سوختگی با برق ولتاژ پایین و ولتاژ بالا و صاعقه زدگی می شود. جريان الكتريسيته ممكن است از نوع مستقيم (DC) يا متناوب (AC) باشد. جريان الكتريسيته مستقيم مانند باطري ماشين و برق خازنهاي الكتريكي جزء موارد نسبتا نادر سوختگي الكتريكي هستند. جريانهاي متناوب مانند برق شهري عت اصلي و شايع سوختگيهاي الكتريكي به شمار مي روند. صاعقه زدگي نوعي جريان الكتريسيته مستقيم است كه شدت آن به چندين مليون ولت مي رسد.
سوختگی حرارتی را به سه زیر دسته تقسیم می کنند:
الف-1) سوختگی با مایعات داغ (Scald injury): مانند چای یا قهوه داغ یا آب جوش، روغن داغ، سوپ و غذای داغ و …
الف-2) سوختگی با آتش (Fire and flame burns): ممکن است در اثر سوختگی مستقیم با شعله آتش باشد، مانند زمانی که لباس کسی آتش می گیرد یا در اثر هوای داغ ناشی از انفجار باشد، که این مورد در کشور ما بیشتر هنگام انفجار گاز شهری یا کپسول گاز مشاهده می شود.
الف- 3) سوختگی تماسی (Contact burns): در اثر تماس قسمتی از سطح بدن با یک جسم جامد داغ رخ می دهد. مانند سوختگی با اتو، سوختگی با بخاری داغ یا سوختگی با اگزوز موتور سیکلت.
مکانیسمهای پراکنده دیگری نیز برای سوختگی وجود دارد، مانند سوختگیهای اصطکاکی (Friction burns) که موارد آن نادر است.
4- شرايط زمينه اي خود بيمار
بیماران معمولا سوختگیهای کوچک را بخوبی تحمل می کنند و بجز افرادی که دچار نقص ایمنی هستند یا محل سوختگی خونرسانی خوبی ندارد (مانند بیماران دیابتی)، در سایر افراد سیر سوختگی بیشتر به عمق زخم بستگی دارد. اما سوختگی وسیع در گروههای سنی مختلف پیامدهای متفاوتی دارد. در سوختگی های وسیع، نوجوانان زیر 20 سال بهترین پیش آگهی را دارند و افراد سالخورده سوختگی وسیع را بخوبی تحمل نمی کنند. همچنین وجود بیماریهای زمینه ای مانند بیماریهای پیشرفته قلبی، ریوی و کلیوی یا نقص ایمنی، بیماران را در برابر سوختگی وسیع آسیب پذیرتر می کند. جالب است بدانیم که زنان نسبت به مردان در مقابل سوختگی وسیع آسیب پذیرتر هستند و با درصد سوختگی مشابه، احتمال مرگ و میر خانمها بیش از آقایان است. همچنین همراه بودن سوختگی با آسیب استنشاقی مرگ و میر بیماران سوختگی وسیع را افزایش می دهد.
جراحی چیست
یک درمان است