سوختگی یکی از شایع ترین صدمات خانگی به خصوص در بین کودکان است.
منظور از اصطلاح «سوختگی» چیزی بیش از احساس سوزش ناشی از جراحت است.
سوختگی ها را براساس شدت آسیب پوستی که باعث شده سلول های آسیب دیده پوست بمیرند، تقسیم بندی می کنند.
بیشتر افراد بدون عواقب جدی سلامتی از سوختگی بهبود پیدا می کنند اما همه چیز به علت و میزان آسیب بستگی دارد.
سوختگی های شدیدتر به مراقبت های فوری پزشکی برای جلوگیری از عوارض و مرگ نیاز دارند.
انواع درجات سوختگی
به طور کلی سه نوع سوختگی اصلی وجود دارد: درجه اول، درجه دوم و درجه سوم.
هر درجه براساس شدت آسیب پوستی است که سوختگی درجه اول جزئی ترین و سوختگی درجه سوم شدیدترین را نشان می دهد.
آسیب ها به شرح زیر است.
سوختگی درجه یک
پوست قرمز و بدون تاول
سوختگی درجه دو
تاول و مقداری ضخیم شدن پوست
سوختگی درجه سه
ضخامت گسترده با ظاهری سفید و چرمی
سوختگی درجه چهار هم وجود دارد.
این نوع سوختگی شامل تمام علاوم سوختگی درجه سه بوده و از پوست فراتر می رود و تا تاندون و استخوان گسترش می یابد.
سوختگی به دلایل مختلفی ایجاد می شود
علل سوختگی
- سوختگی ناشی از مایعات داغ یا در حال جوش
- سوختگی های شیمیایی
- سوختگی های الکتریکی
- سوختگی ناشی از آتش مانند شعله کبریت، شمع و فندک
- قرارگیری بیش از حد در برابر آفتاب
نوع سوختگی براساس علت آن تعیین نمی شود.
برای مثال سوختگی ناشی از مایعات داغ بسته به میزان دمای مایع و مدت زمان تماس آن با پوست می تواند هر سه نوع سوختگی را ایجاد کند.
سوختگی های شیمیایی و الکتریکی نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارند چون حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد، می توانند اندام های داخلی بدن را تحت تاثیر قرار دهند.
سوختگی درجه یک
سوختگی درجه 1 حداقل آسیب پوستی را به دنبال دارد که به آن سوختگی سطحی هم می گویند چون خارجی ترین لایه پوست را درگیر می کند.
علائم سوختگی درجه 1 عبارتست از:
- قرمز
- التهاب یا تورم جزئی
- درد
- خشکی و پوسته پوسته شدن با التیام سوختگی
از آنجا که این سوختگی لایه فوقانی پوست را درگیر می کند، علائم و نشانه ها بعد از ریزش سلول های پوستی ناپدید می شوند.
سوختگی درجه 1 معمولا ظرف 10-7 روز بدون ایجاد جای زخم یا به اصطلاح اسکار بهبود پیدا می کند.
اگر سوختگی بخش زیادی از پوست یعنی بیش از 3 اینچ را درگیر کرده و اگر روی صورت یا یک مفصل اصلی است باید به پزشک مراجعه کنید.
مفاصل اصلی عبارتند از:
- زانو
- مچ پا
- پا
- ستون فقرات
- شانه
- آرنج
- ساعد
معمولا سوختگی درجه 1 با مراقبت خانگی درمان می شود.
هرچه زودتر درمان را شروع کنید، زبان بهبودی سریعتر خواهد بود.
درمان سوختگی درجه 1 شامل موارد زیر است:
- زخم را به مدت 5 دقیقه یا بیشتر در آب خنک قرار دهید.
- برای تسکین درد از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- از لیدوکائین(بی حس کننده) با ژل یا کرم آلوئه ورا برای تسکین درد کمک بگیرید.
- برای محافظت از منطقه آسیب دیده باید از پماد آنتی بیوتیک و گاز شل استفاده کنید.
به هیچ عنوان از یخ استفاده نکنید چون ممکن است آسیب را بدتر کند.
هیچ وقت برای سوختگی از پنبه استفاده نکنید زیرا الیاف کوچک پنبه به زخم می چسبند و ریسک عفونت را افزایش می دهند.
به علاوه از داروهای خانگی مثل روغن حیوانی و تخم مرغ اجتناب کنید چون تاثیر این روش ها اثبات نشده است.
سوختگی درجه دو
سوختگی های درجه 2 شدیدترند چون آسیب از لایه فوقانی پوست فراتر می رود.
این نوع سوختگی ها باعث تاول و قرمزی شدید پوست می شوند.
گاهی بعضی از تاول ها می ترکند و ظاهری مرطوب یا خیس به سوختگی می دهند.
ممکن است با گذشت زمان بافت ضخیم، نرم و جرب مانندی به نام اگزودای فیبرینی روی زخم ایجاد شود.
با توجه به ماهیت این زخم ها ، برای پیشگیری از عفونت باید محل آسیب دیده تمیز شده و به خوبی بانداژ گردد.
این کار به بهبود سریع تر زخم هم کمک می کند.
التیام بعضی از سوختگی های درجه 2 بیش از 3 هفته طول می کشد اما اکثر آنها ظرف 3-2 هفته بدون اسکار ولی با تغییر رنگدانه پوست خوب می شوند.
هرچه تاول ها بدتر باشند، مدت زمان بیشتری برای بهبود سوختگی لازم است.
در بعضی موارد شدید باید برای درمان آسیب پیوند پوست انجام شود.
در پیوند پوست، پوست سالم را از یک بخش دیگر بدن برمی دارند و به محل سوختگی منتقل می کنند.
مثل سوختگی های درجه 1 نباید از پنبه یا داروهای خانگی استفاده کرد.
به طور کلی درمان سوختگی درجه 2 خفیف شامل موارد زیر است:
- پوست را برای 15 دقیقه یا بیشتر زیر آب خنک قرار دهید.
- از مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید.
- کرم آنتی بیوتیک روی تاول ها بزنید.
با این حال اگر سوختگی بخش وسیعی شامل موارد زیر را درگیر کند، حتما باید به دنبال مراقبت های فوری پزشکی باشید:
- صورت
- دست ها
- باسن
- کشاله ران
- پا
سوختگی درجه سه
به استثناء سوختگی های درجه 4، سوختگی های درجه 3 شدیدترین نوع هستند و با ایجاد آسیب شدید به تمام لایه های پوست گسترش می یابند.
این تصور غلط وجود دارد که سوختگی درجه 3 دردناک ترین نوع سوختگی است ؛زیرا در این سوختگی گاهی آسیب به قدری شدید است که شاید به دلیل آسیب عصبی هیچ دردی احساس نشود.
برحسب علت، علائم سوختگی های درجه سوم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رنگ مومی و سفید
- Char
- بافت برجسته و چرمی
- بدون تاول
بدون جراحی این زخم ها با اسکار و کنتراکچر شدید بهبود پیدا می کنند.
هیچ زمانبندی مشخصی برای بهبود کامل خودبه خود سوختگی های درجه 3 وجود ندارد.
هیچ وقت سوختگی های درجه 3 را خوددرمانی نکنید.
فورا با اورژانس تماس بگیرید.
در زمانی که منتظر رسیدن مراقبت های پزشکی هستید، آسیب را بالاتر از قلب خود قرار دهید.
لباس خود را در نیاورید اما مطمئن شوید که به سوختگی نچسبیده باشد.
عوارض
سوختگی درجه 3 در مقایسه با سوختگی های درجه1 و 2 بیشترین احتمال ابتلا به عوارضی مانند عفونت، از دست دادن خون و شوک را دارد و اغلب می تواند منجر به مرگ شود.
در عین حال، همه سوختگی ها ریسک عفونت را دارند چون باکتری ها می توانند از قسمت های آسیب دیده پوست وارد شوند.
کزاز یکی از عوارض احتمالی تمام سوختگی هاست که مانند سپسیس یک عفونت باکتریایی است و با تاثیر بر سیستم عصبی در نهایت به مشکلات انقباض عضلات منجر می شود.
به عنوان یک قاعده کلی همه اعضای خانواده شما باید برای پیشگیری از این عفونت هر 10 سال یکبار واکسن کزاز را دریافت کنند.
سوختگی های شدید خطر هیپوترمی و هیپوولمی را به همراه دارند.
منظور از هیپوترمی، کاهش خطرناک دمای بدن است.
هرچند شاید این عارضه غیرمنتظره سوختگی به نظر برسد، این شرایط با از افت بیش از حد دمای بدن در اثر آسیب ایجاد می شود.
هیپوولمی یا کاهش جریان خون زمانی اتفاق می افتد که شما در اثر سوختگی خون زیادی را از دست بدهید.
پیشگیری از تمام سوختگی ها
بهترین روش مبارزه با سوختگی ، پیشگیری از وقوع آن است.
مشاغل خاص شما را بیشتر در معرض سوختگی قرار می دهد اما واقعیت این است که بیشتر سوختگی ها در منزل اتفاق می افتند.
نوزادان و کودکان خردسال بیشتر در معرض سوختگی هستند. می توانید اقدامات پیشگیرانه زیر را در خانه انجام دهید:
- هنگام آشپزی کودکان را از آشپزخانه دور نگه دارید.
- دسته های قابلمه را به سمت پشت اجاق گاز بچرخانید.
- کپسول آتش نشانی را در آشپزخانه یا محل نزدیک قرار دهید.
- ماهی یک بار دستگاه های تشخیص آتش را امتحان کنید.
- هر 10 سال یک بار دستگاه های تشخیص آتش را عوض کنید.
- دمای آبگرمکن را زیر 120 درجه فارنهایت نگه دارید.
- قبل از استفاده دمای آب حمام را بسنجید.
- کبریت و فندک را در دسترس قرار ندهید.
- برای پریزهای برق روکش نصب کنید.
- سیم های برق را چک کنید و موارد معیوب را دور بیاندازید.
- مواد شیمیایی را دور از دسترس نگه دارید و هنگام استفاده از مواد شیمیایی از دستکش استفاده کنید.
- هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و در معرض تابش شدید نور خورشید قرار نگیرید.
- مطمئن شوید که تمام محصولات دودزا به طور کامل حذف شده اند.
- پرزهای ته نشین شده خشک کن را مرتبا تمیز کنید.
برخورداری از یک برنامه فرار از آتش و تمرین آن با خانواده یک بار در ماه بسیار مهم است.
در صورت آتش سوزی روی زمین دراز بکشید تا دود استشمام نکنید.
با این کار ریسک بیهوشی و گرفتاری در آش به حداقل می رسد.
چشم انداز سوختگی
چشم انداز سوختگی درجه 1 و 2 در صورت درمان سریع و مناسب خوب است؛ در این سوختگی ها به ندرت جای زخم می ماند اما شاید رنگدانه پوست سوخته تغییر کند.
نکته کلیدی به حداقل رساندن آسیب و عفونت است.
آسیب شدید ناشی از سوختگی شدید درجه 2 و 3 می تواند باعث ایجاد مشکل در بافت های عمیق پوست، استخوان و اندام ها شود.
گاهی انجام اقدامات زیر ضرورت می یابد:
- جراحی
- فیزیوتراپی
- توانبخشی
- مراقبت های مادام العمر
دستیابی به درمان فیزیکی کافی برای سوختگی ها اهمیت زیادی دارد اما نیازهای عاطفی را فراموش نکنید!
برای کمک به کسانی که سوختگی های شدیدی را تجربه کرده اند، گروه های حمایتی و مشاوران تایید شده وجود دارد.