زخم بستر

زخم بستر که زخم فشاری یا decubitus ulcers نیز نامیده می شود، صدماتی به پوست یا بافت زیرین هستند که در نتیحه فشار طولانی مدت روی پوست ایجاد می شود.

زخم بستر اغلب روی قسمت های استخوانی بدن مانند پاشنه، مچ پا، باسن و استخوان دنبالچه بوجود می آید.

افرادی که بیشتر در معرض زخم بستر هستند به دلیل بیماری و شرایط پزشکی توانایی محدودی در تغییر پوزیشن بدن دارند یا مجبورند بیشتر وقت خود را روی صندلی یا تخت بگذرانند.

زخم بستر طی چند ساعت تا چند روز ایجاد می شود.

اکثر زخم ها با درمان بهبود می یابند اما بعضی هرگز به طور کامل خوب نمی شوند.

می توانید برای جلوگیری از زخم بستر و بهبود آن اقداماتی انجام دهید.

علائم

علائم هشدار زخم بستر یا زخم فشاری عبارتند از :

• تغییرات غیرعادی رنگ یا بافت پوست
• تورم
• تخلیه چرکی
• قسمتی از پوست که در هنگام لمس گرم تر یا سردتر از سایر قسمت هاست.
• حساسیت به لمس

به طور کلی زخم بستر براساس عمق، شدت و سایر خصوصیات به چند مرحله تقسیم می شود.

میزان آسیب پوست و بافت از پوست قرمز و صدمه ندیده تا آسیب عمیق عضلات و استخوان ها متغیر است.

محل های متداول زخم های فشاری

کسانی که از ویلچر استفاده می کنند، اغلب در پوست قسمت های زیر دچار زخم بستر می شوند:

• دنبالچه یا باسن
• تیغه های شانه و ستون فقرات
• پشت بازوها و پاها، جایی که روی صندلی قرار می گیرد.
• برای کسانی که باید در رختخواب بمانند، زخم بستر ممکن است در موارد زیر رخ دهد:
• پشت یا کنارهای سر
• تیغه های شانه
• لگن، کمر و استخوان دنبالچه
• پاشنه، مچ پا و پوست پشت زانو

چه موقع به پزشک مراجعه  شود؟

در صورت مشاهده علائم هشداردهنده زخم بستر، پوزیشن خود را تغییر دهید تا فشار روی ناحیه مورد نظر کاهش یابد.

اگر طرف 24 تا 48 ساعت بهبودی مشاهده نشد، با پزشک تماس بگیرید.

در صورت مشاهده علائم عفونت مانند تب، ترشح از زخم، زخمی که بوی بد می دهد یا افزایش قرمزی، تورم یا گرما در اطراف زخم فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

علل زخم بستر

زخم بستر به خاطر فشار روی پوست  و در نتیجه محدودیت جریان خون به ناحیه مورد نظر ایجاد می شود.

محدودیت حرکتی می تواند پوست را آسیب پذیر کرده  باعث ایجاد زخم بستر شود.

سه عامل اصلی ایجاد کننده زخم بستر عبارتند از:

فشار

فشار مداوم بر هر قسمتی از بدن می تواند جریان خون بافتی را کاهش دهد.

جریان خون برای انتقال اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت ها ضروری است.

بدون این مواد مغذی ضروری، پوست و بافت های اطراف آسیب می بینند و شاید در نهایت بمیرند.

برای افرادی که تحرک محدودی دارند، این فشار در قسمت هایی اتفاق می افتد که ماهیچه یا چربی کافی ندارند و روی استخوان قرار گرفته اند مثل ستون فقرات، استخوان دنبالچه، تیغه های شانه، باسن، پاشنه پا و آرنج.

اصطکاک

اصطکاک زمانی اتفاق می افتد که پوست به مدت طولانی با لباس یا ملافه تماس داشته باشد.

این شرایط پوست شکننده را در معرض جراحت قرار می دهد، به خصوص اگر پوست مرطوب هم باشد.

برش

برش در شرایطی پیش می آید که دو سطح در جهت مخالف حرکت کنند.

مثلا وقتی سر تخت بالا آمده باشد ممکن است در خواب به پایین سر بخورید.

با پایین آمدن استخوان دنبالچه، شاید پوست روی استخوان در جای خود باقی مانده و در جهت مخالف کشیده شود.

ریسک فاکتورهای زخم بستر

اگر مشکل تحرک دارید یا نمی توانید در حالت نشسته یا خوابیده به راحتی پوزیشن خود را تغییر دهید، در معرض زخم بستر هستید. ریسک فاکتورهای زخم بستر به شرح زیر است:

عوارض

عوارض زخم های فشاری که برخی از آن ها تهدیدکننده زندگی است عبارتند از:

سلولیت

سلولیت عفونت پوست و بافت های نرم متصل به آن است و می تواند باعث گرم شدن، قرمزی و تورم ناحیه آسیب دیده شود.

مبتلایان به آسیب عصبی اغلب در ناحیه ای که تحت تاثیر سلولیت قرار گرفته، احساس درد نمی کنند.

عفونت های استخوانی و مفصلی

عفونت ناشی از زخم بستر می تواند به مفاصل و استخوان ها نفوذ کند.

عفونت های مفصلی(آرتریت سپتیک) به غضروف و بافت آسیب می رساند.

عفونت های استخوانی(استئومیلیت) می تواند عملکرد مفاصل و اندام ها را کاهش دهد.

سرطان

زخم های طولانی مدت و غیر التیام بخش(زخم های مارجولین) می توانند به نوعی سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شوند.

سپسیس

به ندرت زخم پوستی منجر به سپسیس می شود.

پیشگیری

شما می توانید با تغییر مداوم پوزیشن خود برای جلوگیری از اعمال فشار روی پوست، از ایجاد زخم بستر پیشگیری کنید.

مراقبت کافی از پوست، حفظ تغذیه مناسب و مصرف مایعات، ترک سیگار، کنترل استرس و ورزش روزانه از جمله سایر استراتژی های کاربردی محسوب می شوند.

نکاتی برای تغییر پوزیشن

توصیه های زیر را در مورد تغییر مکان روی تخت یا صندلی در نظر بگیرید:

• وزنتان را به طور مکرر جابجا کنید. هر ساعت یک بار برای تغییر موقعیت از دیگران کمک بخواهید.
• در صورت امکان بلند شوید. اگر از قدرت بالاتنه خوبی برخودارید، با استفاده از دسته های ویلچر بدنتان را از روی صندلی بالا بکشید.
• ویلچر مخصوص تهیه کنید. بعضی ویلچرها به شما امکان می دهد آن ها را کج کنید و در نتیجه فشار کاهش می یابد. برای کاهش فشار از کوسن یا تشک کمک بگیرید و از پوزیشن بدن خود اطمینان حاصل کنید. از کوسن های دوناتی شکل استفاده نکنید چون باعث می شود فشار روی بافت اطراف متمرکز شود.
• ارتفاع تخت خود را تنظیم کنید. سر تخت را بیشتر از 30 درجه بالا نبرید. این کار در جلوگیری از برش موثر است.
• نکاتی برای مراقبت از پوست

برای مراقبت از پوست به توصیه های زیر توجه کنید:

• پوست را خشک و تمیز نگه دارید. پوست را با یک شوینده ملایم بشویید و خشک کنید. این روال نظافت را به طور مرتب انجام دهید تا تماس پوست با رطوبت، ادرار و مدفوع به حداقل برسد.
• از پوست محافظت کنید. از کرم های ضدرطوبت برای محافظت از پوست در برابر ادرار و مدفوع استفاده کنید. در صورت لزوم ملافه و لباس را مکررا عوض کنید. مراقب دکمه های لباس یا چین و چروک ملافه که باعث تحریک پوست می شود باشید.
• روزانه پوست را بررسی کنید. برای مشاهده علائم هشدار دهنده زخم فشاری هر روز با دقت پوست خود را بررسی کنید.

تشخیص

به احتمال زیا پزشک با معاینه پوست تشخیص می دهد که آیا شما زخم فشاری دارید یا خیر و در صورت وجود باید درجه زخم مشخص شود.

درجه بندی زخم در تعیین بهترین روند درمان موثر است.

شاید لازم باشد برای ارزیابی سلامت عمومی خود آزمایش خون بدهید.

ممکن است پزشک این سوالات را مطرح کند:

• اولین زخم فشاری چه زمانی ظاهر شد؟
• میزان درد چقدر است؟
• آیا قبلا زخم بستر داشتید؟
• نحوه درمان و نتیجه درمان چطور بوده است؟
• چه نوع کمک های مراقبتی در اختیار دارید؟
• روال معمول شما برای تغییر پوزیشن چیست؟
• چه بیماری هایی دارید و درمان فعلی شما چیست؟
• رژیم غذایی روزانه و مصرف مایعات شما چقدر است؟

درمان

درمان زخم های فشاری شامل کاهش فشار بر پوست آسیب دیده، مراقبت از زخم ها، کنترل درد، پیشگیری از عفونت و حفظ تغذیه مناسب است.

تیم درمان

اعضای تیم مراقبت از شما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• پزشک مراقبت های اولیه که بر برنامه درمانی نظارت می کند.
• پزشک یا پرستار متخصص مراقبت از زخم
• پرستاران یا دستیاران پزشکی که برای مدیریت زخم ها مراقبت و آموزش ارائه می دهند.
• مددکار اجتماعی که به شما و خانواده تان کمک می کند به منابع دسترسی داشته باشید و نگرانی های احساسی مربوط به ریکاوری درازمدت را برطرف می کند.
• فیزیوتراپیست که به بهبود تحرک کمک می کند.
• شغل درمانگری که به اطمینان از سطوح مناسب صندلی و نشستن کمک می کند.
• یک متخصص تغذیه که نیازهای تغذیه ای شما را در نظر داشته و رژیم غذایی مناسب را توصیه می کند.
• پزشک متخصص بیماری های پوستی( درماتولوژیست)
• جراح

کاهش فشار

اولین قدم درمان زخم بستر کاهش فشار و اصطکاک است.

برای اینکار استراتژی های زیر را در نظر داشته باشید:

تغییر پوزیشن بدن

اگر خم بستر دارید، مرتبا بچرخید و موقعیت خود را تغییر دهید.

تعداد  دفعات تغییر پوزیشن به وضعیت شما و کیفیت سطحی که روی آن قرار دارید بستگی دارد.

استفاده از سطوح حمایتی

از تشک، تختخواب و کوسن های مخصوصی استفاده کنید که به شما کمک می کند بنشینید یا دراز بکشید تا پوست آسیب نبیند.

پاکسازی و پانسمان زخم ها

مراقبت از زخم های فشاری به عمق زخم بستگی دارد.

به طور کلی تمیزکردن و پانسمان زخم شامل موارد زیر است:

تمیزکردن. اگر پوست آسیب دیده دچار جراحت نشده باشد، آن را با پاک کننده ملایم بشویید و خشک کنید.

با هر بار تعویض پانسمان، زخم های باز را با آب یا محلول نمکی تمیز کنید.

پانسمان

پانسمان با مرطوب نگه داشتن زخم، بهبود را تسریع می کند.

به علاوه سدی در برابر عفونت ایجاد می کند و پوست اطراف آن را خشک نگه می دارد.

گاز، ژل، فوم و پوشش های درمانی از جمله بانداژهای کاربردی هستند.

شاید به پانسمان ترکیبی نیاز داشته باشید.

برداشتن بافت آسیب دیده

برای ترمیم صحیح، زخم باید عاری از بافت آسیب دیده، مرده یا آلوده باشد.

ممکن است پزشک و پرستار با شستشوی ملایم زخم با آب یا برداشتن بافت آسیب دیده، آن را از بین ببرند(دبریدمان).

سایر مداخلات

سایر مداخلات عبارتند از:

• داروهایی برای کنترل درد. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن و ناپروکسن سدیم ممکن است درد را کاهش دهند. این داروها می توانند قبل یا بعد از تغییر پوزیشن و مراقبت از زخم بسیار مفید باشند. داروهای رد موضعی نیز در این زمینه موثرند.
• رژیم غذایی سالم. تغذیه مناسب باعث بهبود زخم می شود.

جراحی

زخم بستر بزرگ که قابل درمان نیست باید جراحی شود.

یکی از روش های جراحی ترمیمی این است که از پد عضلانی، پوست یا سایر بافت ها برای پوشاندن زخم و محافظت از استخوان آسیب دیده استفاده شود(جراحی فلپ).

مقابله و پشتیبانی

افراد مبتلا به زخم بستر ممکن است درد، ناراحتی، انزوای اجتماعی یا افسردگی را تجربه کنند.

در مورد نیازهای خود برای پشتیبانی با تیم درمانی صحبت کنید.

مددکار اجتماعی می تواند به شناسایی گروه های اجتماعی ارائه دهنده خدمات، آموزش و پشتیبانی به کسانی که با مراقبت های طولامی یا بیماری نهایی روبه رو هستند، کمک کند.

والدین یا مراقبان کودکان مبتلا به زخم فشاری می توانند برای مقابله با شرایط استرس زای بهداشتی با متخصص اطفال مشورت کنند.

خانواده و دوستان کسانی که در مراکز حمایتی و درمانی زندگی می کنند می توانند مدافع ساکنین باشند و برای اطمینان از مراقبت های پیشگیرانه مناسب با کارکنان پرستاری همکاری نمایند.